کاردرمانی در ضایعه نخاعی | بازگشت به استقلال در بهترین مرکز توانبخشی ایران

کاردرمانی در ضایعه نخاعی: گامی دوباره برای بازگشت به زندگی

ضایعه نخاعی یا Spinal Cord Injury (SCI) یکی از آسیب‌های جدی سیستم عصبی است که می‌تواند بر حرکت، احساس و عملکرد بدن اثر بگذارد. این آسیب معمولاً در اثر تصادفات، سقوط از ارتفاع، یا بیماری‌های نخاعی به‌وجود می‌آید و در بسیاری از موارد، زندگی فرد را به‌طور کامل دگرگون می‌کند. در چنین شرایطی، کاردرمانی نقشی حیاتی در بازگرداندن استقلال و کیفیت زندگی فرد دارد.

کاردرمانی چیست و چرا در ضایعه نخاعی اهمیت دارد؟

کاردرمانی علمی است که به افراد کمک می‌کند توانایی انجام فعالیت‌های روزمره خود را بازیابند. وقتی نخاع آسیب می‌بیند، ارتباط بین مغز و بدن مختل می‌شود؛ در نتیجه فرد ممکن است توانایی حرکت، کنترل اندام‌ها، یا حتی انجام ساده‌ترین کارهای شخصی مانند لباس پوشیدن یا غذا خوردن را از دست بدهد.
در این مرحله، کاردرمانگر متخصص در ضایعه نخاعی وارد عمل می‌شود تا با تمرین‌ها و روش‌های علمی، مسیر بازگشت به استقلال را هموار کند.

اهداف کاردرمانی در بیماران ضایعه نخاعی

1. افزایش استقلال فرد در فعالیت‌های روزمره مانند لباس پوشیدن، حمام کردن و جابه‌جایی.

2. بهبود کنترل حرکتی و هماهنگی عضلات باقی‌مانده.

3. پیشگیری از عوارض ثانویه مانند زخم بستر، اسپاسم یا محدودیت مفصل.

4. آموزش استفاده از وسایل کمکی مثل ویلچر، بریس یا وسایل کمکی دست.

5. بازتوانی ذهنی و روانی بیمار برای مقابله با تغییرات ناگهانی در زندگی.

مراحل کاردرمانی در ضایعه نخاعی

۱. ارزیابی اولیه

در ابتدا، کاردرمانگر وضعیت حرکتی، حسی، شناختی و روانی بیمار را به‌طور کامل بررسی می‌کند. این ارزیابی به برنامه‌ریزی دقیق درمانی کمک می‌کند و مشخص می‌سازد که بیمار در چه سطحی از آسیب قرار دارد.

۲. آموزش فعالیت‌های روزمره (ADL)

کاردرمانگر با استفاده از تکنیک‌های علمی به بیمار آموزش می‌دهد چگونه با وجود محدودیت‌های حرکتی، کارهای روزانه خود را انجام دهد. هدف، بازگرداندن حس «توانستن» در بیمار است.

۳. تمرین‌های تقویتی و حرکتی

تمرین‌های فیزیولوژیک مخصوص اندام‌های سالم و بخش‌های نیمه‌فعال بدن انجام می‌شود تا از تحلیل عضلات جلوگیری شود. استفاده از وسایل کمکی یا تمرین در آب (آب‌درمانی) از ابزارهای رایج در این مرحله است.

۴. استفاده از فناوری‌های کمکی

امروزه در بهترین مرکز توانبخشی ایران، از فناوری‌های نوینی مانند ربات‌های حرکتی، سیستم‌های الکتروتراپی عملکردی (FES) و دستگاه‌های واقعیت مجازی (VR Therapy) استفاده می‌شود تا مسیر توانبخشی کوتاه‌تر و مؤثرتر شود.

۵. توانبخشی روانی و اجتماعی

ضایعه نخاعی فقط جسم را درگیر نمی‌کند؛ روان بیمار نیز دچار شوک و اضطراب می‌شود. کاردرمانگر با همکاری روانشناس مرکز، به بیمار کمک می‌کند تا هویت جدید خود را بپذیرد و به جامعه بازگردد.

نقش خانواده در روند توانبخشی

حمایت خانواده یکی از ارکان موفقیت در درمان است. خانواده باید یاد بگیرد چگونه در محیط خانه از بیمار مراقبت کند، محیط را ایمن و قابل‌دسترسی کند و انگیزه‌ی او را برای ادامه درمان حفظ نماید.
در بهترین مرکز توانبخشی ایران، جلسات آموزشی برای والدین و اعضای خانواده برگزار می‌شود تا آن‌ها نیز به بخشی از تیم درمان تبدیل شوند.

نمونه‌ای از تمرین‌های کاردرمانی در ضایعه نخاعی

• تمرین انتقال از تخت به ویلچر

• تمرین تعادل در حالت نشسته

• تمرین حرکات عملکردی دست و بازو

• تمرین تنفس و کنترل تنه برای افزایش استقامت بدنی

• فعالیت‌های عملکردی با استفاده از وسایل کمک‌کننده

چشم‌انداز و امید به آینده

پیشرفت علم توانبخشی و فناوری‌های نوین باعث شده بیماران مبتلا به ضایعه نخاعی بتوانند دوباره بخشی از توان حرکتی خود را بازیابند. تحقیقات جدید در زمینه‌ی تحریک عصبی، سلول‌های بنیادی و رباتیک نویدبخش آینده‌ای روشن برای این بیماران است.
با تداوم کاردرمانی و حمایت خانواده، بسیاری از بیماران می‌توانند به سطح بالایی از استقلال برسند و حتی به تحصیل یا کار بازگردند.

جمع‌بندی

کاردرمانی در ضایعه نخاعی، پلی است میان ناتوانی و بازگشت به زندگی. در بهترین مرکز توانبخشی ایران، کاردرمانگران باتجربه با تکیه بر علم، عشق و فناوری‌های نو، به بیماران کمک می‌کنند تا دوباره احساس “توانستن” را تجربه کنند.
این مسیر شاید دشوار باشد، اما با حمایت متخصصان و ایمان بیمار، می‌تواند به یکی از زیباترین سفرهای بازسازی زندگی تبدیل شود.