کاردرمانی بعد از سکته مغزی

بعد از سکته مغزی، افراد ممکن است در انجام دادن کارهای روزمره دچار مشکل شوند. کارهایی مانند غذا خوردن، حمام کردن و یا حتی لباس پوشیدن تحت تاثیر قرار می گیرد. خوشبختانه، کاردرمانی بعد از سکته مغزی از طریق راه های مختلفی می تواند به این افراد کمک کند تا با استفاده از روش های خاصی بتوانند کارهای خود را انجام دهند.

کاردرمانی سعی می کند تا با استفاده از توانمندسازی افراد سعی کند آنها را در انجام دادن فعالیت هایشان مستقل کند. سکته مغزی انواع مختلفی دارد که با توجه به آنها نیازمند است اقدامات متفاوتی صورت گیرد تا توانایی های شخص هرچه بیشتر به صورت قبل بازگردد.

این اقدامات می تواند شامل تمرینات قدرتی برای بازگرداندن قدرت عضلات، استراتژی هایی برای انجام فعالیت های روزانه و سایر موارد باشد. در این مقاله قصد داریم تا در ابتدا به اقداماتی که در طول کاردرمانی بعد از سکته مغزی صورت می گیرد بپردازیم و سپس تعدادی از تمرینات آن را شرح دهیم.

اهداف کاردرمانی بعد از سکته مغزی

کاردرمانی سعی می کند تا مهارت های مشخصی را در افراد بعد از سکته مغزی تقویت کند تا هرچه راحت تر به شرایط زندگی عادی نزدیک شوند. این فعالیت ها شامل یکسری تمرینات مشخص و یکسری تاکتیک ها برای انجام دادن فعالیت های روزمره می باشد. این فعالیت ها شامل دو قسمت می باشند:

• فعالیت های جبرانی که سعی می شود راه های جدیدی برای انجام دادن فعالیت های قبلی به بیمار آموزش داده شود.
• فعالیت های توان یابی که در آن ها سعی می شود عملکرد فرد بعد از سکته مغزی تقویت شود تا کارها را به همان صورت قبلی انجام دهد.

به عنوان مثال، بعد از سکته مغزی شخص ممکن است دچار افتادگی قسمت جلوی پای خود و در سمت انگشتان شود. این موضوع در هنگام راه رفتن مشکل ایجاد می کند و ممکن است خطر افتادن برای شخص افزایش پیدا کند.

استفاده از وسایل کمکی

برای حل مشکل ضعف در قسمت جلویی پا، کاردرمانگر ممکن است پیشنهاد کند که از ارتزهای مچ پا استفاده شود. این وسیله کمکی به بیمار کمک می کند تا مچ پایش ثابت باشد و پا بر روی زمین کشیده نشود. استفاده از پابند نیز یک تکنیک جبرانی است که با حمایت از پا و مچ پا خطر آسیب را کاهش می دهد. اما باید بدانید که این اقدامات جهت درمان افتادگی جلو پا نمی باشند. زیرا این مشکل زمانی پیش می آید که ارتباط بین مغز و عضلات پا با اختلال ایجاد می شود. برای درمان نیاز است که تمرینات بازتوانی با شدت بالا انجام شوند.

در کاردرمانی بعد از سکته مغزی سعی می شود قسمت های مختلف زندگی فرد مورد بررسی قرار گیرد. فعالیت های مختلف او ارزیابی گردد. در ادامه مسیر سعی می شود تا فعالیت های او نقش درمانی پیدا کنند تا هرچه سریعتر بتواند به حالت قبل از سکته مغزی برگردد.

بعد از اینکه فعالیت های روزمره فرد بعد از سکته مغزی مشخص شد، حال کاردرمانگر برنامه تمرینی شخصی سازی شده را برای قسمت های مختلف بدن او ارائه می دهد. این تمرینات متناسب با سطح توانایی های فرد و با تمرکز بر قسمت های مختلف مانند بازوها، پاها و تنه  طراحی می شوند. هدف اصلی از انجام این تمرینات کمک به استقلال شخص و دستیابی به اهداف خود می باشد.

فعالیت هایی که در برنامه تمرینی افراد بعد از سکته مغزی قرار داده می شود بطور کلی در سه بخش خلاصه می شوند:

تمرینات مراقبت از خود

این فعالیت ها عمدتا شامل کارهای روزمره می شوند. فعالیت هایی مانند غذا خوردن، حمام کردن، لباس پوشیدن و یا کارهایی مانند نظافت خانه و غذا پختن در این دسته قرار می گیرند.

فعالیت هایی که موجب بهره وری می شوند

اینگونه فعالیت ها بیشتر در اجتماع صورت می گیرند و شخص به آن ها وابسته است. فعالیت هایی مانند بازگشت به محل کار، بازگشت به تحصیل و یا کارهای دیگری که شخص درون جامعه انجام می داده است در این دسته قرار می گیرند.

تفریحات مربوط به اوقات فراغت

فعالیت های سرگرم کننده شخص در این دسته قرار می گیرند. معمولا این فعالیت ها بر ای حفظ روحیه شخص اهمیت خاصی دارند و نمی توان آن ها را نادیده گرفت.

فعالیت های خود مراقبتی و تفریحی قسمت مهمی از زندگی روزمره هستند که نمی توان آن ها را جدا کرد. بنابراین مهم است که این مهارت ها تمرین شوند تا شخص شانس بیشتری برای بازگشت به زندگی عادی داشته باشد.

مداخلات کاردرمانی در سکته مغزی

یک متخصص کاردرمانی می تواند اقدامات بسیار متنوعی را برای مراجعه کنندگان انجام دهد. این اقدامات شامل تمریناتی برای هماهنگی عصب و عضله و یا فعالیت های مفرحی هستند که می توانند به بازگشت افراد به زندگی عادی پس از سکته کمک کنند. برخی از اقدامات و مداخلات کاردرمانی در ادامه آورده شده است:

اقدامات درون منزل

پس از ترخیص، نقل مکان به خانه می تواند دردسرساز باشد. زیرا ممکن است دیگر محیط خانه برای شخص پس از سکته امن نباشد. بطور مثال ممکن است درها بدون دستگیره باشند و یا اینکه کف زمین لیز باشد و… . بنابراین اولین وظیفه کاردرمانگر این است تا محیط خانه را امن و استاندارد کند. ممکن است حتی پیشنهاد شود تمامی قسمت های سرامیکی خانه که امکان سر خوردن بر روی آنها زیاد است همگی با موکت پوشانده شوند. این تغییرات جزوی از مداخلات کاردرمانی می باشد.

برنامه های تمرینی توانبخشی

یک کاردرمانگر می تواند تمرینات مختلف با اهداف متفاوتی را برای هر شخص تعیین کند. عمل کردن به این تمرینات و استمرار در آن ها امر بسیار مهمی می باشد. زیرا این تمرینات به مغز کمک می کنند تا مسیرهای نورونی جدیدی را بسازد. این کار هماهنگی بین عصب و عضله را بیشتر می کند و می تواند بعد از سکته مغزی بسیار حیاتی باشد.

استفاده از دستگاه های تعاملی

استفاده از برنامه ها و دستگاه های تعاملی می تواند تا حد زیادی به اشخاص پس از سکته مغزی کمک کند. معمولا جلسات کاردرمانی به صورت هفتگی انجام می شوند و در بین دو جلسه کاردرمانی جلسات تمرین در منزل در اختیار شخص قرار می گیرد. برخی از نرم افزارها می باشند که شخص می تواند با استفاده از آن ها درون خانه هدفمند فعالیت کند. برنامه هایی مانند FitMi و MusicGlove به گونه ای طراحی شده اند تا پس از سکته مغزی شخص را مجبور به فعالیت درون منزل بکنند.

تمرینات task-specific

تمرینات task-specific نوعی اقدام بعد از سکته مغزی می باشند که به طور مستقیم به منظور هدف خاصی انجام می شوند. هدف از این تمرینات تقویت عضلات درگیر یک فعالیت می باشد. بطور مثال چرخاندن دستگیره در یکی از فعالیت هایی است که در این تمرین انجام می شود. ما نیاز داریم عضلات دست و به خصوص مچ به هماهنگی با اعصاب برسند تا بتوانیم از آنها برای چرخاندن دستگیره در استفاده کنیم. در این تکنیک تمرینی، چرخاندن دستگیره در خودش تمرین می باشد و مدام تکرار می شود. بنابراین با استفاده از این راهکار، ماهیچه های مچ دست نیز تقویت می شوند.

تمرینات بصری

غفلت فضایی شرایطی است که می تواند بعد از سکته مغزی برای برخی از افراد اتفاق بیفتد. در این حالت جهت یابی و شناسایی و یا پاسخ به محرک های محیطی در سمت آسیب دیده دشوار می شود. به عنوان مثال فرض کنید شخصی در نیمکره چپ مغز خود آسیب دیده است و دچار غفلت فضایی شده است. بنابراین این شخص ممکن است در نیمه راست خود دچار غفلت فضایی شده باشد.

تمرینی که برای این شرایط در نظر گرفته شده است به شخص کمک می کند تا به صورت عامدانه سعی کند به طرفی که دچار غفلت فضایی شده است توجه کند. بطور مثال، یکی از فعالیت های مفید این است که کتابی جلوی شخص قرار داده شود و سپس با استفاده از ماژیک در قسمتی که مشکل دارد خطی کشیده شود. بعد از آن از شخص بخواهیم که با حرکت چشم سعی کند آن خط کشیده شده را پیدا کند.

تمرینات مربوط به اصلاح محدودیت های حرکتی

درمان حرکتی ناشی از محدودیت و یا به اصطلاح CIMT روشی از درمان است که در آن سعی می شود اندام هایی را که بعد از سکته آسیب دیده اند مجبور به فعالیت کرد. بعد از سکته مغزی ممکن است برخی از اندام های جفت دچار مشکل شوند. بطور مثال ممکن است دست راست سالم باشد ولی دست چپ تحت تاثیر سکته کارایی خود را از دست داده باشد. در این حالت متخصص کاردرمانی با مهار کردن دست سالم سعی می کند دست چپ فعالیت بیشتری داشته باشد. این فعالیت بیشتر اندام آسیب دیده باعث فعال شدن مغز می شود و مسیرهای نورونی جدیدی در مغز ساخته می شوند.

باید بدانید که این تکنیک بسیار حساس است و باید حتما توسط متخصص انجام شود. زیرا گاهی اوقات استفاده نادرست از این تکنیک می تواند شرایط را بداتر کند.

تحریک الکتریکی

کاهش ارتباط بین مغز و عضلات بزرگترین عارضه سکت مغزی می باشد. وقتی که مغز نتواند پیام های خود را به عضلات برساند، تحریک عضلات کاهش پیدا می کند و انقباض و یا شل شدنان کاملا نامنظم می شود. این موضوع می تواند به طور موقت باعث ایجاد اسپاسم و در طولانی مدت باعث فلج اندام شود.

یکی از بهترین کارهایی که در این زمینه می توان انجام داد استفاده از تحریک الکتریکی می باشد. وقتی که یک جریان ملایم از الکتریسیته به ماهیچه داده شود بهتر می تواند با مغز ارتباط بگیرد. به مرور زمان میزان اسپاسم و گرفنگی عضلات کاهش پیدا می کنند.

آیینه درمانی

هدف کلی از آینه درمانی دادن انگیزه به بیمار و گول زدن مغز می باشد. این تکنیک بیشتر در کسانی که دستشان دچار مشکل شده است استفاده می شود. نحوه عمل بدین صورت است که یک آینه بزرگ درست در وسط قرار می گیرد( بطوری که نصف بدن شخص در سمت راست و نصف دیگر در چپ باشد). روی آینه باید به سمت طرف سالم باشد( یعنی قسمت آسیب دیده باید پنهان شود). حال شخص سعی می کند تا با تکان دادن اندام سالم و توجه به آیینه، اندام آسیب دیده خود را در حال حرکت ببیند.

مطالعات نشان داده اند که آیینه درمانی می تواند در تحریک مغز برای ساخت مسیرهای جدید نورونی بسیار موثر باشد.

تمرینات ذهنی

شاید برایتان جالب باشد بدانید تمرینات ذهنی نیز به اندازه تمرینات فیزیکی می توانند به مغز برای ساختن مسیرهای نورونی جدید کمک کنند. به همین دلیل است که تمرینات ذهنی یکی از بهترین اقدامات در ابتدای زمانی است که فرد در بیمارستان می باشد. برای مثال اگر شخص دچار فلج و یا محدودیت حرکتی در دست راست خود شده باشد می تواند تصور کند که کارهای روزمره اش مانند گرفتن فنجان قهوه در دست و یا بازکردن در و کارهای دیگر را با دست راست خود انجام می دهد. این فعالیت در نهایت منجر به آسان تر شدن گرفتن فنجان با دست و یا بازکردن در می شود. تصویرسازی حرکتی می تواند ابزار قدرتمندی در طول توانبخشی باشد.

همانطور که در این مقاله خواندید، کاردرمانی می تواند از مسیرهای مختلفی به افراد بعد از سکته مغزی کمک کند. اما باید توجه داشته باشید که برنامه درمانی هر شخص با دیگری متفاوت است. از این رو برای شروع روند درمان باید حتما با یک متخصص کاردرمانی صحبت کنید.