مرکز توانبخشی بزرگسالان

درمان مشکلات و بیماری های مختلف تنها در بیمارستان انجام نمی شود. بسیاری از مشکلات ممکن است برای یک نفر رخ دهد که باعث شود زندگی او مختل شود. از طرفی دیگر این مشکلات و بیماری ها به گونه ای نیستند که نیاز به بستری شدن در بیمارستان و اقدام فوری داشته باشند. در اینجور مواقع خدمات درمانی توسط مراکز دیگری تحت عنوان مرکز توانبخشی بزرگسالان ارائه می گردد. البته ممکن است کودکان نیز به این خدمات نیاز داشته باشند. ولی به طور معمول جامعه هدف اینگونه مراکز بزرگسالان هستند. در این مراکز اقدامات مختلفی صورت می پذیرد که می توانند بسیار کمک کننده باشند. با ما در ادامه این مقاله همراه باشید تا به طور مفصل درباره توانبخشی و خدمات قابل ارائه در یک مرکز توانبخشی بزرگسالان صحبت کنیم.

توانبخشی چیست؟

توانبخشی مجموعه ای از اقدامات مراقبتی می باشد که به شما کمک می کند توانایی هایی را که برای زندگی روزمره به آن نیاز دارید، بازگردانید، حفظ کنید و یا بهبود ببخشید. این توانایی ها ممکن است فیزیکی، ذهنی و یا شناختی( تفکر و یادگیری) باشند. در بسیاری از مواقع مشکلات پیش آمده برای افراد به دلیل یک بیماری یا جراحت هستند. از این رو برخی از توانایی های خود را از دست می دهند و نیاز است که با اقدامات توانبخشی دوباره بتوانند کارایی خود را بدست آوردند.

چه کسانی به خدمات توانبخشی نیاز دارند؟

به طور ساده توانبخشی مناسب کسانی است که برخی از توانایی های خود را از دست داده اند. اما به طور عمده توانبخشی برای کسانی استفاده می شود که توانایی انجام برخی از کارهای روزمره خود را از دست داده اند. به طور معمول عدم وجود این توانایی ها باعث می شود که فرد به  دیگران وابسته شود.  برخی از مشکلاتی که به طور قطع نیاز به توانبخشی دارند عبارتند از:

• صدمات و تروما ها از جمله سوختگی ها و شکستگی ها
• آسیب های مغزی تروماتیک
• آسیب های نخاعی
• سکته
• عفونت های شدید
• جراحی های بزرگ و وسیع
• عوارض جانبی درمان های پزشکی مانند درمان سرطان
• برخی از نقایص مادرزادی و اختلالات ژنتیکی
• ناتوانی های رشدی
• دردهای مزمن مانند کمر درد و درد گردن

اگر توجه کنید، می بینید که در تمامی مثال های یاد شده، فرد دچار وابستگی در برخی از فعالیت های روزمره اش می شود. به طور مثال کسی که سکته مغزی کرده است، نمی تواند به درستی راه برود و یا اینکه ممکن است یک طرف او به صورت موقت بی حس و فلج شود. در چنین مواقعی باید یک نفر مراقب او باشد و در صورت نیاز کارهایی را برای او انجام دهد.

یا شخصی را تصور کنید که دچار شکستگی شده است. این فرد پس از پایان دوره درمانش نیز نیاز به توانبخشی دارد. زیرا به طور معمول عضلات اندامی که گچ گرفته می شود، تحلیل رفته و نیاز است که با انجام دادن اقداماتی دوباره قدرت اندامش برگردد.

توانبخشی و مشکلات روانشناختی

علاوه بر موارد یاد شده در قسمت قبل که همگی مربوط به اختلالات فیزیکی بودند، توانبخشی در حل مشکلات شناختی و روانشناختی نیز می تواند کمک شایانی بکند. شاید این مسائل به اندازه اختلالات جسمی مشهود نباشند، اما می توانند تاثیر بسزایی در زندگی فرد داشته باشند. برخی از این موارد عبارتند از:

• اختلالات گفتاری مانند نقص در صحبت کردن
• ناتوانی در برقراری ارتباط با دیگران
• مشکلات شناختی مانند ضعف در تصمیم گیری و عدم اعتماد به نفس
• اختلالات حافظه، توجه و تمرکز( که معمولا در برخی از اختلالات مانند سندرم اوتیسم وجود دارند)
• بیماری های اعصاب و روان مانند افسردگی، اضطراب فراگیر و …

به طور مثال تصور کنید که شخصی در صحبت کردن دچار مشکل است و لکنت زبان دارد. در یک مرکز توانبخشی بزرگسالان، به طور معمول متخصصین گفتاردرمانی به این نوع مشکلات رسیدگی می کنند. یک متخصص گفتاردرمانی سعی می کند با استفاده از تکنیک های مختلف مشکل لکنت زبان را در طی چندین جلسه برطرف کند.

در بیماری های اعصاب و روان نیز مانند افسردگی، شخص به تدریج افت عملکرد خواهد داشت و دیگر انگیزه ای برای انجام کارهای روزمره ندارد. در چنین افرادی نیز توانبخشی می تواند نقش موثری داشته باشد و به شخص کمک کند تا به تدریج در کنار درمان های دیگر به شرایط روحی و خلق افسرده خود غلبه کند.

ارائه خدمات در یک مرکز توانبخشی بزرگسالان

خدمات ارائه شده در یک مرکز توانبخشی همگی در راستای بهبود مشکلات فرد می باشند. تنوع خدمات ارائه شده در یک مرکز بسیار بالا می باشد و این خدمات با توجه به شرایط هرکس متفاوت می باشند. بنابراین ارائه خدمات در یک مرکز توانبخشی براساس اطلاعاتی که از بیمار بدست می آید انجام می شود. در این راستا ابتدا اطلاعات کاملی از شرایط جسمی، روانی، شناختی، اجتماعی و … از بیمار بدست می آید. سپس با توجه به نیازهای او برنامه درمانی طراحی می شود. در حقیقت در این شرح حال سعی می شود تا نیازهای روزمره او شناخته شود و برنامه درمانی براساس همین نیازها طراحی شود.

 

روند شرح حال در یک مرکز توانبخشی بزرگسالان

همانطور که در قسمت قبل گفتیم، ارائه خدمات در یک مرکز توانبخشی براساس نیازهای فرد صورت می گیرد. در این قسمت به شما می گوییم که این نیازها به چه صورت شناسایی می شوند:

مهارت های حرکتی

قبل از هر چیز مهارت های حرکتی فرد مراجعه کننده در نظر گرفته می شود. بدین منظور توانبخش سعی می کند متوجه شود که مراجعه کننده محدودیت حرکتی دارد یا خیر.

حس اندام ها

بررسی کردن حس اندام ها در اولویت بعدی قرار دارد. بررسی کردن مواردی مانند حس لامسه، بینایی، چشایی و … همگی در این قسمت قرار دارند. به طور مثال زمانی که یک شخص سکته مغزی می کند ممکن است حس لامسه در یک دست را از دست بدهد.

بررسی موارد شناختی

بررسی موارد شناختی که نیاز به برخی از تست ها و آزمون ها دارد در مرحله بعد قرار دارد. در این مرحله توانبخش با استفاده از یکسری تست ها سعی می کند اطلاعاتی را درباره میزان انگیزه فرد، مشکلات حافظه، شیوه حل مسئله و موارد دیگر را بررسی کند. تشخیص این مسائل در کودکان به دلیل همکاری کمتر آن ها کمی دشوار می باشد.

خدمات توانبخشی بزرگسالان

حال که نحوه ارزیابی مشخص شد و پس از ارزیابی مراجعه کنند توسط یک فرد متخصص، برنامه درمانی بیمار طراحی می شود. این برنامه درمانی در راستای رسیدن به نتیجه مطلوب و رفع ضعف های فرد طراحی شده است. لازم به ذکر است که براساس صلاح دید متخصص، ممکن است نیاز باشد که یکی از اعضای خانواده به شخص کمک کند. علاوه بر این در طول تمامی مراحل درمان، حمایت و همراهی خانواده بسیار موثر است.

کاردرمانی

کاردرمانی جزو اصلی ترین خدمات توانبخشی می باشد. تقریبا تمامی افرادی که برای خدمات توانبخشی مراجعه می کنند می توانند از خدمات کاردرمانی استفاده کنند. کاردرمانی بزرگسالان ترکیبی از اقدامات فیزیکی، روانی و تمرینات هماهنگی این دو سیستم می باشد. یک متخصص کاردرمانی سعی می کند ابتدا مشکل را شناسایی کند و سپس برای کوچک ترین و روزمره ترین اقدامات نیز برنامه مشخصی تعیین می کند.

به طور کلی هدف از کاردرمانی بالا بردن کیفیت زندگی فرد و حفظ استقلال او می باشد. زیرا مشکلاتی که در قسمت های قبل ذکر شد تا حد زیادی می تواند استقلال فرد را تحت تاثیر قرار دهد. از آنجایی که با افزایش وابستگی، میزان رضایت از زندگی کاهش پیدا می کند، بنابراین در تمامی برنامه های کاردرمانی تلاش می شود استقلال فرد حفظ شود.

گفتاردرمانی

قسمت مهم دیگری از برنامه توانبخشی، گفتاردرمانی می باشد. گفتاردرمانگرها توانایی کمک به بیمارانی دارند که در برقراری ارتباط کلامی و یا مسائلی مانند خوردن و آشامیدن دچار مشکل هستند. به طور کلی حوزه عملکرد متخصصین گفتاردرمانی فک و دهان و نهایتا صورت می باشد. در اقداماتی که در گفتاردرمانی صورت می پذیرد سعی می شود عضلات ناحیه دهان و حنجره تقویت شوند تا بتوانند عملکرد قبلی خود را داشته باشند.

هدف نهایی از گفتاردرمانی این است که بیمار بتواند راحت تر و موثرتر با بقیه ارتباط برقرار کند و یا چیری را که دوست دارد بخورد. توانایی برقراری ارتباط یکی از اصلی ترین و موثرترین توانایی های هر فرد می باشد. زیرا بدون برقراری ارتباط فرد با دیگران قسمت عمده ای از کارهای روزمره او مختل می شود.

فیزیوتراپی

اقدامات فیزیوتراپی تا حد زیادی به کاردرمانی شبیه هستند. اما نکته مهمی که وجود دارد این است که در فیزیوتراپی دخالت زیادی در سبک زندگی فرد و فعالیت های روزمره صورت نمی پذیرد. بیشتر فعالیت های فیزیوتراپی در کلینیک و با استفاده از دستگاه های مختلف صورت می پذیرد. می توان گفت عملکرد فیزیوتراپ ها و کاردرمانگرها مکمل یکدیگر هستند. در فیزیوتراپی سعی می شود تا عضلات قسمت آسیب دیده و همچنین انعطاف آن اندام تقویت شود. به طور معمول اقدامات مربوط به فیزیوتراپی قبل از کاردرمانی انجام می شوند.

بینایی سنجی و شنوایی سنجی

این مورد در کودکان و سالمندان بسیار حائز اهمیت است. زیرا در کودکان ممکن است مشکلاتی مانند کاهش شنوایی و یا تنبلی چشم وجود داشته باشد. در سالمندان نیز مواردی مانند پیرچشمی و کاهش شنوایی براثر کهولت سن به وجود می آید. اقدامات مروبط به بینایی و شنوایی سنجی به فرد کمک می کنند تا راحت تر با محیط اطرافش در تماس باشد.

بازی درمانی

بازی درمانی می تواند به عنوان یک رویکرد درمانی بسیار مفید واقع شود. از بازی درمانی بیشتر در درمان مشکلات کودکان استفاده می شود. زیرا به طور معمول اقدامات توانبخشی کسل کننده و حوصله سربر هستند و کودکان از ادامه درمان خسته می شوند. به همین خاطر سعی می شود که با استفاده از بازی های مختلف کودکان را به انجام تمرینات درمانی راغب کرد. نکته دیگری که در بازی درمانی وجود دارد این است که در بازی درمانی شخص با افرادی مانند خودش در یک گروه قرار می گیرد و بازی ها را انجام می دهد. این موضوع می تواند باعث ایجاد انگیزه مضاعف در فرد شود.

هدف از بازی درمانی انجام دادن اقدامات توانبخشی به صورتی موثر و جذاب می باشد تا بتوان روند درمانی را تحمل پذیر کرد.

مشاوره و روانشناسی

همانطور که گفتیم، خدمات توانبخشی تنها مختص به مشکلات جسمی و حرکتی نمی باشند. بلکه مشکلات روحی و روانی را نیز شامل می شوند. برخی از مشکلات مانند افسردگی، اضطراب و موارد اینچنینی می توانند همانند مشکلات جسمی زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهند. مشاوران روانشناسی که در مرکز توانبخشی بزرگسالان مستقر هستند با تخصص خود می توانند جلسات مشاوره ر به گونه ای طراحی کنند تا نگرش فرد نسبت به موضوعات ناراحت کننده تغییر کند. در اکثر مواقع مشکلات روانشناختی با یک جلسه حل نمی شوند و نیاز است که شخص در این زمینه استمرار داشته باشد.

نکته حائز اهمیتی که در درمان مشکلات روانشناختی وجود دارد این است که حمایت اطرافیان فرد و حفظ روحیه بسیار مهم است. به همین دلیل ممکن است برخی از جلسات درمانی با همراهی نزدیکان فرد صورت پذیرد.

جمع بندی

مرکز توانبخشی بزرگسالان مستقل از سایر مراکز درمانی نیست و با بیمارستان ها، درمانگاه ها و کلینیک ها در تعامل می باشد. این مراکز به گونه ای طراحی شده اند که بیشتر نیاز شخص را برطرف کنند. با این حال اگر برای یکی از نزدیکان شما مشکلی پیش آمده است بهتر است روند درمانی به صورت کامل و با همکاری سایر مراکز صورت پذیرد.

به طور کلی هدف از انجام تمامی اقدامات درمانی در مراکز توانبخشی، افزایش کیفیت زندگی و حفظ استقلال فرد با برطرف کردن محدودیت های به وجود آمده می باشد. بالا بردن روحیه یک شخص و افزایش رضایتنمتدی او از زندگی تنها از طریق توانمند سازی او و حفظ استقلالش امکان پذیر خواهد بود. این مراکز به فرد آسیب دیده اموزش می دهند که چطور با محدودیت و مشکلی که دارند بتوانند زندگی با کیفیتی را داشته باشند.