اختلالات جسمی و حرکتی

اختلالات جسمی و حرکتی گروهی از بیماری های عصبی هستند که باعث حرکات غیرطبیعی می شوند. این اختلالات می توانند شامل افزایش حرکات( مانند اسپاسم، تکان دادن بی دلیل و یا لرزش) و یا کاهش حرکات باشند. نکته مهمی که درباره اختلالات جسمی و حرکتی وجود دارد این است که می توانند باعث ایجاد حرکات ارادی نیز شوند. افراد دچار به این اختلال باید به کلینیک توانبخشی مراجعه و از خدمات افراد حرفه ای و باتجربه استفاده کنند.

به طور کلی هر حرکت بدنی ای که انجام می دهید، از تکان دادن دست گرفته تا صحبت کردن شامل ارتباط پیچیده ای که در زیر آورده ایم می شود:

دستور از سیستم اعصاب مرکزی( شامل مغز و نخاع)

• انتقال پیام از طریق اعصاب حرکتی
• انجام دستور توسط ماهیچه های اسکلتی
• آسیب یا عملکرد نادرست نواحی از مغز که حرکت را کنترل می کنند می تواند منجر به اختلالات حرکتی شود.

اختلالات حرکتی به حالت های مختلفی وجود دارند و شدت آن ها نیز متفاوت است. برخی از آن ها فقط یک ناحیه از بدن را درگیر می کنند، درحالی که برخی دیگر می توانند قسمت های بیشتری از بدن انسان را تحت تاثیر قرار دهند. دامنه اختلالات جسمی و حرکتی بسیار وسیع هستند. به طوری که می توانند از حرکات ریز مانند نوشتن تا کارهای بزرگتر مانند راه رفتن را در بر بگیرند.

به طور کلی نمی توان تمامی اختلالات حرکتی را یک بیماری در نظر گرفت. برخی از این اختلالات نشانه یک بیماری دیگر هستند. بنابراین مشکلاتی مانند فلج اندام ها و یا دیستروفی عضلانی می توانند علامتی از یک بیماری عصبی باشند.

انواع اختلالات جسمی و حرکتی

اختلالات جسمی و حرکتی به دو دسته بزرگ تقسیم می شوند:

• اختلالات هایپرکینتیک
• اختلالات هایپوکینتیک

افراد مختلف می توانند هر دوی این اختلالات را داشته باشند.

اختلالات هایپرکینتیک

کلمه هایپر به معنی بالا یا فراتر می باشد. کلمه سینتیک به معنی حرکت است. بنابراین اختلالات هایپرکینتیک به آن دسته از اختلالات گفته می شود که شامل افزایش حرکات باشد. این حرکات می توانند ارادی و یا حتی غیرارادی باشند. در ادامه موارد مهم این دسته از اختلالات را آورده ایم:

آکاتیزیا

آکاتیزیا به حالتی گفته می شود که شخص نمی تواند در مکانی آرام و ثابت بنشیند و بایستد. در این اختلال شخص دائما در حال تکان خوردن است. به طور معمول افرادی که داروهای ضد روان پریشی( نورولپتیک) مصرف می کنند، دچار این مشکل می شوند.

آتاکسی

آتاکسی به عدم تعادل در حرکت کردن گفته می شود. در این اختلال شخص به صورت عجیبی حرکت می کند. آتاکسی به خودی خود می تواند یک بیماری باشد. در برخی مواقع آتاکسی به عنوان علامتی از یک بیماری دیگر ظاهر می شود.

آتتوز

آتتوز اختلال حرکتی غیرارادی می باشد. این اختلال به گونه ای است که یک جریان مداوم از حرکات آهسته، پیچشی و چرخان دست ها و پاها را درگیر می کند. درجه شدید این اختلال بالیسم نام دارد که می تواند باعث پرتاب کردن شدید دست و پا به صورت غیرارادی شود.

دیستونی

دیستونی شامل انقباضات مداوم یا متناوب عضلانی است که باعث ایجاد حرکات غیرطبیعی در اندام ها می شود. ریتم این حرکات اغلب به صورت تکراری هستند. دیستونی یک بیماری در نظر گرفته نمی شود و اغلب به عنوان علامتی از بیماری های تخریب کننده سیستم عصبی محسوب می شود.

میوکلونوس

میوکلونوس به انقباض یا تکان دادن غیرارادی ماهیچه های کوتاه اطلاق می شود. افراد این اختلال را به دو صورت تجربه می کنند. میوکلونوس مثبت که فرد در آن سفت شدن ماهیچه را تجربه می کند. میوکلونوس منفی که فرد در آن شل شدن غیر منتظره ماهیچه را تجربه می کند.

اسپاستیسیته

اسپاستیسیتی اختلالی الگو پذیر است که در آن برخی از ماهیچه هایی که در حرکت بکار می روند به صورت منظم منقبض می شوند. این انقباض ها می توانند بر روی راه رفتن شما تاثیر بگذارند.

حرکات کلیشه ای

کلیشه ها حرکات پیچیده ای هستند که به صورت دو طرفه اتفاق می افتند. این حرکات هردفعه به صورت مشابه اتفاق می افتند. به طور مثال ممکن است شخصی هر دو دست خود را به صورت متقارن و با شیوه ای مخصوص مشت کند. کلیشه ها بیماری محسوب نمی شوند. ولی می توانند علامتی از یک بیماری باشند. حرکات کلیشه ای می توانند نشانه ای از بیماری اوتیسم باشند.

تیک ها

تیک ها حرکات طرح دار، تکراری و غیر ریتمیک می باشند. این حرکات معمولا ساده هستند و مجموعه کوچکی از عضلات را درگیر می کنند. پلک زدن و تکان دادن سر مثال هایی برای تیک زدن می باشند. اینگونه حرکات بخشی از سندرم تورت محسوب می شوند.

ترمور

ترمور یا لرزش ها حرکاتی غیرارادی هستند که می توانند در یک یا چند قسمت بدن شما اتفاق بیفتند. لرزش ها به صورت انقباض و شل شدن مکرر ماهیچه پدیدار می شوند.

اختلالات هایپوکینتیک

کلمه هایپو به معنی زیر یا پایین می باشد. بنابراین اختلالات هایپوکینتیک به صورت کاهش حرکات پدیدار می شوند. پارکینسونیسم نوع اصلی حرکات هایپوکینتیک می باشد. اختلالات هایپوکینتیک به صورت سفتی ماهیچه ها، لرزش های کوچک و اختلال در تعادل در فرد ظاهر می شوند.

نوع دیگری از اختلالات این دسته برادی کینزی نام دارد. در این نوع اختلال شخص به یکباره از حرکت کردن می ایستد و سپس حرکتش را ادامه می دهد.

علائم اختلالات جسمی و حرکتی کدام ها هستند؟

این اختلالات می توانند علائم بسیار متفاوتی داشته باشند. به طور کلی تمامی این اختلالات باعث ایجاد حرکات غیرطبیعی می شود. نکته مهمی که در این باره وجود دارد این است که این اختلالات می توانند بر روی تفکر و خلق نیز تاثیر بگذارند. شدت درگیری هرفرد می تواند متفاوت باشد. در برخی از افراد به دلیل پایین بودن شدت علائم به سختی قابل تشخیص هستند و برخی دیگر علائم به حدی پیشرفته هستند که عملکرد فرد را مختل می کنند. در ادامه برخی از این علائم و نشانه ها برای شما آورده شده اند:

• وجود حرکت های کنترل نشده مانند پرش( پرش پلک)، اسپاسم عضلات، لرزش انگشتان و …
• عدم تعادل در حرکت و ایجاد مشکلاتی در هماهنگی عضلات
• وجود مشکل در کارهای ظریف مانند نوشتن، صحبت کردن و یا حتی بلع غذا
• تغییر شکل راه رفتن
• سفتی یا شلی اندام ها یا تنه

اختلالات جسمی و حرکتی می توانند قسمت های مختلفی از بدن را درگیر کنند، درگیری:

• انگشتان دست
• دست ها و پاها
• عضلات صورت
• عضلات سر و گردن
• تغییر در تن صدا به دلیل درگیری تارهای صوتی
• و …

همگی می توانند به دلیل اختلالت جسمی و حرکتی اتفاق بیفتند.

چگونه بفهمم که اختلال حرکتی دارم؟

برای همه افراد پیش آمده است که یک حرکت غیرارادی انجام داده باشند، ساده ترین این موضوع سکسکه است که برای هرکسی اتفاق می افتد. اما این ها موارد نگران کننده ای نیستند. اگر موردی پیش آمده است که از قبل وجود نداشته است و یا اینکه متوجه شده اید در کارهای ساده ای مثل نوشتن و یا صحبت کردن تغییری به وجود آمده است، بهتر است توسط یک متخصص ویزیت شوید.

چنانچه نیاز به دریافت مشاوره و اطلاعات درباره جلسات کاردرمانی دارید می توانید با شماره های:

۰۹۰۱۱۱۲۲۵۲۲ و یا ۰۹۰۲۲۸۶۰۹۳۶ با کارشناسان ما تماس بگیرید.

دلایل به وجود آمدن اختلالات جسمی و حرکتی کدامند؟

به طور کلی، اختلالات جسمی و حرکتی ناشی از آسیب یا عملکرد نادرست بخش های از سیستم اعصاب مرکزی می باشند. از جلمه:

قشر حرکتی اولیه

قشر حرکتی اولیه به صورت نواری در بافت لوب پیشانی مغز می باشد که وظیفه کنترل حرکات ارادی را برعهده دارد. آسیب به این قشر می تواند باعث ایجاد اسپاسم های متعدد، میوکلونوس و مشکلات حرکتی در کارهای ظریف شود.

گره های قاعده ای

این گره ها که در ساقه مغز قرار دارند مسئول حفظ حرکات ارادی هستند. علاوه بر این تا حدودی در هماهنگی حرکات بدن نقش دارند. آسیب به این گره ها می تواند منجر به آتتوز و دیستونی شود.

مخچه

وظیفه حفظ هماهنگی حرکات برعهده مخچه می باشد. مخچه به شما کمک می کند تا حرکاتتان را نرم و دقیق انجام دهید. علاوه بر این در حفظ تعادل نیز نقش اصلی را ایفا می کند. آسیب به این قسمت از مغز باعث از دست رفتن هماهنگی در حرکات می شود.

تالاموس

تالاموس یک ساختار تخم مرغی شکل در وسط مغز می باشد. این غده به دو قسمت تقسیم می شود. تالاموس همانند یک موتور عمل می کند و تمامی اطلاعات حسی و حرکتی را پردازش می کند. آسیب به تالاموس می تواند باعث ایجاد لرزش ها و اختلالات متعددی شود.

حال که مسئولیت هر قسمت را متوجه شدید بهتر است عوامل تاثیرگذار را نیز بدانید:

• شرایط ژنتیکی و جهش ها
• آسیب تروماتیک به مغز
• عفونت های مختلف
• ورود سموم به مغز
• اختلالات متابولیک اکتسابی یا ارضی
• سکته های مغزی و گرفتگی عروق
• عوارض دارویی

ممکن است چندین عامل از موارد ذکر شده در ایجاد یک اختلال نقش داشته باشند یا یک عامل باعث شکل گیری چند اختلال شود.

جمع بندی

همانطور که در این مقاله خواندید، اختلالات جسمی و حرکتی می توانند طیف وسیعی را در بر بگیرند. بنابراین تشخیص اینکه چه اختلالی به چه دلیلی به وجود می آید کار آسانی نیست. گاهی اوقات اختلالات دلایل ناشناخته ای دارند، بنابراین نمی توان به طور دقیق گفت که کدام قسمت از سیستم اعصاب مرکزی آسیب دیده است. وجود حرکات غیرارادی ای که به یکبار رخ می دهند نمی تواند نشان دهنده یک اختلال باشد. با این حال اگر در خود و یا اطرافیانتان تغییر معناداری در حرکات حس کردید، بهتر است سایر نشانه ها را نیز در نظر بگیرید و سپس به یک متخصص مراجعه کنید.