کاردرمانی کودکان اوتیسم

آیا می دانید که می توانید حساسیت بیش از حد فرزند اوتیسمی خود را با کمک کاردرمانی بهبود ببخشید؟ کودکان اوتیسمی بطور کلی دارای احساسات قوی تری هستند. واکنش آنها نسبت به محرک های لمس، بینایی و شنوایی بسیار قوی و بیش از حد است و به راحتی با یک صدای کوچک و لمس حواسشان پرت می شود و مضطرب می شوند.

کار درمانی کودکان اوتیسم یکی از روش ‌های اساسی و مؤثر در کمک به کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم است که به بهبود مهارت ‌های حرکتی، اجتماعی، ارتباطی و پردازش حسی آنها کمک می ‌کند. این نوع درمان با بهره‌ گیری از فعالیت‌ های هدفمند و تکنیک ‌های متنوع، تلاش می‌ کند تا کودک بتواند بهتر با محیط اطراف خود سازگار شود و استقلال بیشتری در انجام فعالیت ‌های روزانه کسب کند.

هدف کاردرمانی کودکان اوتیسم

هدف از کاردرمانی در کودکان اوتیسم این است تا حساسیت بیش از آنها را به محرک های محیط پیرامونشان کم تر کنیم. با کمتر کردن این حساسیت تا حد زیادی می توانند به فعالیت های عادی زندگی شان برسند و زندگی نرمال تری را تجربه کنند. متخصص کاردرمانی برای رسیدن به این هدف در کودکان اوتیسمی، تمرینات و فعالیت هایی را عمدتا به صورت روزانه مشخص می کند.

حس های گوناگون مانند لمس، بویایی، شنوایی و بینایی با کمک یکسری از فعالیت های روزانه کنترل می شوند تا مانع از حساسیت بیش از حد آنها شوند. این موضوع برای رشد کودک در زمینه های مختلف بسیار مهم است. زیرا با حساسیت بیش از حد زندگی روزمره کودک مختل می شود و نمی تواند به فعالیت های عادی اش بپردازد.

کودکان اوتیسم دارای تعادل در حس های یاد شده نیستند. آنها یا به طور کلی نسبت به این حس ها هیچ واکنشی نشان نمی دهند و یا اینکه به محرک های وارده به این حس ها بیش از حد واکنش نشان می دهند. کاردرمانگر سعی می کند تا با ایجاد تعادل در این حس ها، از حساسیت آنها بکاهد تا میزان استرس و اضطراب کودک اوتیسمی کاهش پیدا کند.

اهداف کار درمانی کودکان اوتیسم را می توان به شرح زیر نام برد:

مهارت ‌های حرکتی و جسمی

بسیاری از کودکان مبتلا به اوتیسم دچار مشکلاتی در زمینه مهارت ‌های حرکتی ظریف و درشت هستند. این مشکلات می ‌تواند شامل ضعف در هماهنگی عضلات، عدم تعادل، یا دشواری در کنترل حرکات دست و انگشتان باشد. کار درمانی با ارائه تمرینات خاص، مانند بازی‌هایی که نیاز به دقت و هماهنگی دارند، به بهبود این مهارت ‌ها کمک می ‌کند.

تمرین ‌های مربوط به گرفتن اشیاء، استفاده از ابزارهای دستی مانند مداد یا قاشق و حتی فعالیت‌ های بدنی گسترده ‌تر مانند پریدن یا دویدن، باعث می ‌شوند که کودک به تدریج توانایی کنترل حرکات خود را بهتر درک کند و از این طریق به استقلال بیشتری دست یابد.

مهارت ‌های حسی

پردازش حس ‌های محیطی یکی از چالش ‌های عمده کودکان اوتیسم است. برخی از این کودکان ممکن است نسبت به برخی حس ‌ها، مانند صدا، نور، یا لمس، واکنش ‌های غیرعادی نشان دهند، به ‌طوری که یا بیش‌ حساس باشند یا به تحریک ‌های قوی‌ تری نیاز داشته باشند. کار درمانگران با استفاده از تکنیک‌ های تنظیم حسی، به کودک کمک می ‌کنند که حس‌ های مختلف را بهتر پردازش کرده و به طور مناسب به آنها پاسخ دهند.

مهارت‌ های اجتماعی و ارتباطی

کودکان اوتیسم معمولاً در برقراری ارتباط و تعامل با دیگران مشکل دارند. این می ‌تواند شامل ناتوانی در برقراری تماس چشمی، ناتوانی در درک زبان بدن، یا مشکل در شروع و حفظ مکالمات باشد. کار درمانی با طراحی بازی‌ ها و فعالیت ‌های گروهی، به این کودکان فرصت می ‌دهد تا مهارت‌ های اجتماعی خود را تمرین کنند.

درمانگران با تمرکز بر بازی‌ های تعاملی، تقلید حرکات و تمرینات مخصوص ارتباط کلامی و غیرکلامی، به کودکان کمک می ‌کنند تا نحوه برقراری ارتباط با هم ‌سالان و بزرگسالان را بهتر درک کنند. این نوع آموزش به تدریج باعث بهبود توانایی‌ های اجتماعی کودک شده و او را به تعاملات مؤثرتر در محیط ‌های مختلف، مانند مدرسه یا خانه، سوق می ‌دهد.

استقلال در فعالیت ‌های روزمره

یکی از اهداف اصلی کار درمانی، افزایش استقلال کودکان اوتیسم در انجام فعالیت ‌های روزمره است. این فعالیت ‌ها شامل وظایف شخصی مانند لباس پوشیدن، غذا خوردن، حمام کردن و حتی وظایف مربوط به بهداشت شخصی است. کار درمانگران با تقسیم این وظایف به گام ‌های کوچک‌ تر و طراحی تمرینات هدفمند، به کودکان آموزش می‌ دهند که چگونه به‌تنهایی این کارها را انجام دهند.

این فرآیند معمولاً با راهنمایی و نظارت آغاز می‌ شود و به مرور زمان با افزایش توانایی کودک، دخالت درمانگر کاهش می ‌یابد. استقلال در انجام این فعالیت ‌ها به کودکان کمک می ‌کند تا در زندگی روزمره خود احساس اعتماد به نفس بیشتری داشته باشند و وابستگی آنها به دیگران کمتر شود.

نقش کاردرمانی در کودکان اوتیسمی

همانطور که گفتیم کاردرمانی به دنبال این است تا حساسیت بیش از حد کودکان اوتیسم که یک مانع بزرگ در زندگی روزمره آنها است را با کمک تمریناتی کنار بزند، تا این کودکان نیز بتوانند حداکثر استفاده را از زندگی خود ببرند. در ادامه به نقش کاردرمانی در فعالیت های مختلف می پردازیم.

۱) فعالیت های روزانه

کاردرمانگر سعی می کند تا با کمک تمریناتی به کودکان اوتیسمی آموزش دهد تا فعالیت های روزانه خود مانند لباس پوشیدن، حمام کردن، استفاده از سرویس بهداشتی و … را به تنهایی و بدون کمک والدین و البته به درستی انجام دهند.

۲) انجام فعالیت های مفید

وظیفه کاردرمانی این است که کودکان اوتیسم را از نظر سایر فعالیت ها نیز فعال کند. کمک به داشتن جایگاه در فعالیت های مختلف، کمک به افزایش مهارت هایشان( مانند یادگیری دروس، برقراری ارتباط، مهارت های اجتماعی و …) همه از مواردی هستند که در کاردرمانی کودکان اوتیسمی مورد توجه قرار می گیرد.

۳) کمک به انجام فعالیت های گروهی

کودکان اوتیسمی غالبا افراد منزوی ای هستند. درک نشدن از سمت هم سن و سالان باعث شده است تا نتوانند به راحتی دوست یابی کنند و یا اینکه در جمع خانواده حضور داشته باشند. قسمتی از فعالیت های یک کودک را فعالیت های گروهی دربر می گیرد. این فعالیت ها معمولا در اوقات فراغت انجام می شوند و به نوعی یکسری فعالیت های تفریحی محسوب می شوند.

بازی کردن، برخوردهای اجتماعی، نقش داشتن در فعالیت های خانوادگی مانند پیک نیک رفتن، آشپزی کردن با مادر و … همگی فعالیت هایی هستند که یک کاردرمانگر آنها را مد نظر دارد. البته حساسیت های خاص این کودکان و متفاوت بودن آنها در نظر گرفته می شود و قرار نیست با آنها همانند یک کودک عادی رفتار شود.

۴) آماده کردن روتین روزانه

یکی از مهم ترین وظایف کاردرمانی در کودکان اوتیسم، آماده کردن یک برنامه روزانه برای فعالیت های آنهاست. هدف این برنامه این است تا کودکان فعالیت هایی را که در طی روز باید انجام دهند را پشت گوش نیندازند. این برنامه باید کاملا مطابق با احساسات و عواطف کودک اوتیسمی تنظیم شود. اگر میزان حساسیت در کودک بالاست و خلق هیجانی دارد، به طوری که اضطراب ناشی از آن مانع انجام فعالیت های روزمره اش می شود، بهتر است در برنامه ریزی روزانه اش پیاده روی قرار داده شود.

اینگونه فعالیت ها به او کمک می کند تا از استرسش کاسته شود و بتواند روتین روزانه خودش را دنبال کند. اگر خلق کودک حالت افسرده دارد و به محرک ها پاسخ مناسبی نمی دهد، در این صورت باید فعالیت هایی در نظر گرفته شود که باعث افزایش میزان هیجان او شود. فعالیت های ورزشی و رقصیدن از این قبیل فعالیت ها هستند.

۵) برنامه تنظیم حسی- حرکتی

یک برنامه تنظیم کننده حسی حرکتی، سیستم عصبی کودک را فعال می کند و به او کمک می کند تا به محرک های خارجی پاسخ مناسب دهد. این برنامه به سه قسمت تقسیم می شود. فعالیت اول باعث می شود که کودک هوشیار شود و برای یادگیری چیزهای جدید آماده شود. این هدف می تواند با انجام دادن یک سری فعالیت های فیزیکی مانند پریدن یا لی لی کردن بدست آید.

فعالیت دوم به منظور هماهنگ کردن ذهن و بردن کودک اوتیسمی انجام می شود. این فعالیت کمک می کند تا ظرفیت های کودک افزایش پیدا کند. این هدف می تواند با یکسری تمرینات مانند شعبده بازی های ساده یا کارهایی که باعث می شود کودک به وجد بیاید بدست بیاید. فعالیت سوم به منظور آرام کردن کودک و آگاه کردن او از حضور جسمش انجام می شود. در این قسمت به کودک فشار جسمی می آوریم تا تک تک اعضای بدنش را درک کند. کاردرمانی در این قسمت فعالیت های سنگین ورزشی مانند شنا رفتن یا بلند کردن وزنه های سنگین را پیشنهاد می کند.

تمرین های مختلف برای تنظیم محرک ها در کودکان اوتیسمی

حال به یکسری از تمیرنات می پردازیم تا بتوانیم با استفاده از آنها محرک ها و حس های گوناگونی که در کودکان اوتیسمی بوجود می آید را با کاردرمانی تنظیم کنیم.

1. محرک های مربوط به موقعیت و حرکت( ورودی های حس عمقی)

کودکان اوتیسمی که نیاز به تنظیم حس عمقی دارند عمدا خود را به زمین می اندازند یا سایر کودکان را هل می دهند. این کودکان نمی توانند آرام بنشینند و حتی ترجیح می دهند لباس های تنگ تری بپوشند.

در کاردرمانی کودکان اوتیسمی فعالیت های مختلفی وجود دارد که می توان با کمک آنها اینگونه رفتارهای کودکان اوتیسمی را کنترل کرد.

• خزیدن
• بالا رفتن از جایی
• فشار آوردن بر روی زانوها و شانه ها
• دادن کوله پشتی سنگین به کودک در زمانی که نشسته است

کارهایی هستند که برای اینگونه کودکان انجام می شود.

2. محرک های مربوط به حرکت سر( ورودی های دهلیزی)

کودکانی که نسبت به محرک های مختلف بیش از حد حساسیت نشان می دهند از فعالیت هایی که شامل تاب خوردن یا چرخیدن است لذت نمی برند. برای این کودکان تمرینات زیر را می توان در نظر گرفت:

• تاب خوردن بر روی یک خط راست
• پریدن بر روی ترامپولین

3. محرک های مربوط به حس لامسه( ورودی های لمسی)

کودکان اوتیسمی ای که به محرک های مربوط به لمس حساس هستند از پوشیدن لباس هایی با جنس های زمخت تر و یا برچسب دار اذیت می شوند.

• تمرین اصلی برای این کودکان این است که آنها را از انواع بافت هایی که از طریق لمس بدست می آید آگاه کنیم: خیس، نرم، زمخت، چرب و …

4. محرک های مربوط به حس بینایی( ورودی های بصری)

کودکان اوتیسمی ای که با محرک های بینایی مشکل دارند در پیدا کردن اجسام دچار مشکل می شوند. بنابراین بهترین تمرین برای اینگونه کودکان موارد زیر می باشد:

• تمرینات پیدا کردن کلمات
• پیدا کردن نیمه گمشده تصویر

رویکردها و تکنیک ‌های کار درمانی کودکان اوتیسم

در کار درمانی کودکان مبتلا به اوتیسم، استفاده از رویکردها و تکنیک‌ های مختلف می ‌تواند به بهبود مهارت ‌های مختلف آنها کمک کند. هر یک از این رویکردها به‌طور خاص برای رفع نیازهای فردی کودکان طراحی شده و به ارتقاء کیفیت زندگی آنها کمک می ‌کند. در زیر به برخی از رویکردها و تکنیک ‌های متداول در کار درمانی برای کودکان اوتیسم اشاره می ‌شود:

یکپارچگی حسی

یکپارچگی حسی به فرآیند پردازش و تنظیم اطلاعات حسی از محیط اطراف و بدن اشاره دارد. در کودکان مبتلا به اوتیسم، مشکلاتی در این زمینه ممکن است منجر به واکنش ‌های نامناسب به تحریک‌ های حسی شود، مانند حساسیت بیش از حد به صداها یا ناتوانی در توجه به احساسات لمسی. در این رویکرد، کار درمانگران از فعالیت‌های خاصی استفاده می‌ کنند که به تنظیم این احساسات کمک می‌ کند. به عنوان مثال، بازی با توپ ‌های نرم، شن‌ های رنگی، یا جعبه‌ های پر از مواد مختلف می ‌تواند به تقویت حواس لمسی و حرکتی کودک کمک کند.

برنامه ‌های بازی و فعالیت‌ های ساختاریافته

برنامه ‌های بازی و فعالیت‌ های ساختاریافته به عنوان یک ابزار کلیدی در کار درمانی، به کودک اوتیسم کمک می ‌کند تا مهارت ‌های اجتماعی، حرکتی و شناختی خود را تقویت کند. این رویکرد بر پایه این فرض استوار است که بازی یک وسیله طبیعی و مؤثر برای یادگیری و رشد است. درمانگران با طراحی بازی ‌های گروهی که نیاز به تعامل و همکاری دارند، مانند بازی ‌های نوبتی یا تخیلی، به کودک فرصتی برای تمرین مهارت ‌های اجتماعی می ‌دهند.

مدیریت رفتار و آموزش مهارت ‌های اجتماعی

مدیریت رفتار و آموزش مهارت ‌های اجتماعی یکی از رویکردهای کلیدی در کار درمانی برای کودکان اوتیسم است که بر بهبود رفتارها و تعاملات اجتماعی تمرکز دارد. در این رویکرد، تکنیک ‌های خاصی برای تقویت رفتارهای مثبت و کاهش رفتارهای نامناسب استفاده می ‌شود.

نتیجه گیری

هدف اصلی از کاردرمانی کودکان اوتیسم این است تا این کودکان را تحت کنترل بگیریم تا فعالیت های آنها مانع از انجام دادن کارهای روزمره شان نشود. کاردرمانگرها در مرکز کاردرمانی دارای روبریک( شاخص های عملکرد) برای ارزیابی عملکرد کودکان هستند و تمرینات ذهن آگاهی را برای افزایش تمرکز و توجه هر کودک اوتیسمی ارائه می دهند.

هدف کاردرمانگر آرام کردن اختلالات جسمی و تثبیت خلق و خوی کودک اوتیسمی است. این ناآرامی در خلق و خو از حساسیت مفرط به ورودی های حسی مختلف ناشی می شود. مشخص کردن یک روتین برای این کودکان به فعال شدن مدارهای عصبی در مغز کمک می کند و از بی قراری و احساسات ناراحت کننده کودک اوتیسمی جلوگیری می کند.

سوالات متداول در مورد کاردرمانی کودکان اوتیسم

• کار درمانی چیست و چگونه می ‌تواند به کودکان اوتیسم کمک کند؟ کار درمانی به بهبود مهارت‌ های حرکتی، اجتماعی و حسی کودکان اوتیسم کمک می ‌کند و شامل فعالیت‌ هایی برای تقویت توانایی‌ های فردی است.
• چه زمانی باید کار درمانی را برای کودک اوتیسم آغاز کرد؟ هرچه زودتر بهتر است، زیرا زود آغاز کردن درمان می‌تواند به پیشرفت سریع‌تر کودک کمک کند.
• چه تکنیک‌ هایی در کار درمانی برای کودکان اوتیسم استفاده می ‌شود؟ تکنیک ‌ها شامل یکپارچگی حسی، بازی‌ های ساختاریافته و آموزش مهارت ‌های اجتماعی است.