آیا بیش فعالی ارثی است؟ +انواع و نشانه های بیش فعالی

اختلال بیش فعالی، یک اختلال مغزی می باشد که می تواند دلایل متفاوتی داشته باشد. اگرچه تا به حال به طور دقیق مشخص نشده است که دلیل به وجود آمدن این اختلال در افراد مختلف چه می باشد. ولی با این حال محققان گمان می کنند که ژنی که در ایجاد و شکل گیری دوپامین( ماده ای که برای حفظ توجه منظم و مداوم به یک مسئله مورد نیاز است) دچار تغییر شده و علائم بیش فعالی را ایجاد کند. اما با این حال تحقیقات در این زمینه ادامه دارند تا به طور دقیق مشخص شود عامل به وجود آمدن بیش فعالی چیست. با ما در ادامه این مقاله همراه باشید تا توضیح مختصری درباره بیش فعالی بدهیم و سپس به جواب این سوال که” آیا بیش فعالی ارثی است؟” برسیم.

بیش فعالی چیست؟

بیش فعالی یا همان ADHD( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) یکی از شایع ترین اختلالات عصبی رشدی در دوران کودکی می باشد. این موضوع معمولا برای اولین بار در دوران کودکی یک شخص تشخیص داده می شود و تا بزرگسالی ادامه می یابد. کودکان مبتلا به بیش فعالی ممکن است در توجه و کنترل رفتارهای تکانشی مشکل داشته باشند. به عبارتی دیگر ممکن است بدون فکر دست به اقدام بزنند.

نشانه های بیش فعالی

طبیعی است که کودک در یک سن خاصی در تمرکز و انجام دادن رفتارهای مختلف دچار مشکل باشد. اما در بیش فعالی این مشکل حل نمی شود و تا بزرگسالی نیز ادامه می یابد. به عبارتی دیگر بیش فعالی با رشد کودک قابل حل نیست. از علائم این اختلال می توان به:

• رویا پردازی بیش از حد
• فراموشی
• بی قراری
• پرحرف بودن
• بی دقتی های کوچک و پیش پا افتاده
• مشکل در تعامل با دیگران اشاره کرد.

انواع بیش فعالی

بسته به اینکه کدام نوع علائم در یک فرد قوی تر باشند، بیش فعالی به سه دسته تقسیم می شود:

بی توجهی بیش از حد

سازماندهی یا تکمیل یک وظیفه، پیروی از دستورالعمل ها و یا مکالمات برای فرد سخت تر می شود. شخص به راحتی حواسش از کاری که انجام می دهد پرت می شود و موضوعات کوچک را به راحتی فراموش می کند.

بیش فعالی تکانشی

فرد به طور کلی بی قرار است و پرحرف می شود. نشستن های طولانی مدت برایش مشکل است و دائما در حال تحرک می باشد. از علائم واضح این افراد می توان به پریدن در صحبت دیگران اشاره کرد. به طور معمول کودکان با این نوع بیش فعالی ممکن است بیشتر از هم سن و سالانشان دچار جراحت شوند.

بیش فعالی ترکیبی

ترکیبی از دو نوع بالا وجود دارد. در این نوع افراد علائم در طول زمان تغییر می کنند و ممکن است یک فرد در برهه ای از زمان دچار علائم مختلفی شود.

دلایل به وجود آمدن بیش فعالی

همانطور که گفتیم به طور قطعی مشخص نشده است که چه چیزهایی باعث به وجود آمدن بیش فعالی در یک شخص می شوند. با این حال برخی از افراد بیشتر در معرض ابتلا به این اختلال می باشند. مطالعاتی که اخیرا انجام شده اند، رابطه قوی تری بین ژنتیک و بیش فعالی یافته اند. درباره مسئله ژنتیک در ادامه صحبت می کنیم، در ادامه به برخی از عوامل دیگر که می توانند شانس ابتلا یک فرد به بیش فعالی را افزایش دهند آورده ایم:

• آسیب مغزی
• قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی مانند سرب، استفاده مادر از الکل و دخانیات در دوران بارداری
• زایمان زودرس
• وزن کم نوزاد به هنگام تولد

تحقیقاتی که اخیرا انجام شده اند، نقش شکر، عوامل اجتماعی مانند فقر و یا مشکلات خانوادگی و … را در به وجود آمدن بیش فعالی رد کرده اند. اگر چه ممکن است وجود این علائم باعث بدتر شدن نشانه ها در فرد مبتلا به بیش فعالی شود. با این حال نمی توان این موارد را به عنوان علائم زمینه ای در نظر گرفت.

آیا بیش فعالی ارثی است؟

شواهد مختلف نشان می دهند که بیش فعالی ارثی و ژنتیکی می باشد. این موضوع یعنی این اختلال از والدین به فرزندان منتقل می شود. تحقیقات مختلف نشان داده اند حداقل یک سوم پدرانی که در دوران جوانی خود دارای بیش فعالی بوده اند، فرزندانی با این عارضه خواهند داشت.  علاوه بر این در یک تححقیق جالب مشخص شده است که اکثر دوقلوهای همسان دچار بیش فعالی هستند.

محققان در اروپا و آمریکا به دنبال مشخص کردن علت دقیق بیش فعالی هستند. جدید ترین یافته ها اثبات کرده اند که در کسانی که مبتلا به اختلال بیش فعالی هستند، ژن انتقال دهنده دوپامین دچار تغییر شده است. اما با این حال نمی توان تنها علت وجود بیش فعالی را همین ژن دانست. زیرا بیش فعالی یک اختلال پیچیده می باشد و حداقل دو ژن در ایجاد آن باید نقش داشته باشند.

با کشف شدن علت دقیق بیش فعالی می توان تشخیص این بیماری را بسیار ساده تر کرد. علاوه بر این زمانی که علت دقیق آن مشخص باشد می توان به دنبال درمان های موثرتر برای این اختلال بود.

چه قسمت هایی از مغز تحت تاثیر اختلال بیش فعالی قرار می گیرند؟

تفاوت های ساختاری و عملکردی فاحشی در مغز کسانی که دچار بیش فعالی هستند با افراد عادی دیده می شود.

اسکن ها و سایر تحقیقات وابسته به تصویربرداری نشان داده اند که مغز کودکان مبتلا به بیش فعالی کندتر از مغز کودکان بدون این اختلال می باشد. علاوه بر این تصویربرداری fMRI نشان داده است در افرادی که مبتلا به بیش فعالی هستند، تغییراتی واضحی در قسمت هایی از مغز که علائم بیش فعالی را کنترل می کند به وجود آمده است. در کودکان مبتلا به بیش فعالی چندین ناحیه و ساختار مغز( قشر فرونتال، اجسام مخطط، گره های قاعده ای و مخچه) تقریبا ۵ درصد کوچک تر هستند.

بیش فعالی چگونه بر روی مغز اثر می گذارد؟

بیش فعالی یا همان ADHD اولین اختلالی بود که دانشمندان دریافتند ناشی از کمبود یک انتقال دهنده عصبی خاص( به طور دقیق انتقال دهنده دوپامین) می باشد. به همین خاطر به داروهای طراحی شده برای اصلاح این کمبود به سرعت پاسخ اساسی داد. بنابراین از این موضوع دریافتند که کودکان و بزرگسالان مبتلا به بیش فعالی سطوح پایینی از دوپامین دارند.

به نظر می رسد بیش فعالی فعالیت انتقال دهنده های عصبی را در چهار ناحیه از مغز دچار اختلال می کند:

قشر پیشانی یا فرونتال

این ناحیه از مغز وظیفه دارد تا عملکرد سطح بالای ما را تنظیم کند: مواردی مانند حفظ توجه، سازماندهی و عملکرد اجرای دستورات به عهده این قسمت می باشند. کمبود دوپامین در این ناحیه مغز ممکن است باعث بی توجهی، مشکل در سازمان و یا اختلال عملکردی شود.

سیستم لیمبیک

این ناحیه که در قسمت میانی مغز قرار دارد وظیفه تنظیم احساسات مختلف را برعهده دارد. کمبود دوپامین در این ناحیه ممکن است منجر به بی قراری، بی توجهی و یا نوسانات عاطفی شود.

گره های قاعده ای

این گره ها همانند شاهراه عمل می کنند. به عبارتی دیگر مدار مشترک در تمامی ارتباطات درون مغزی محسوب می شوند. اطلاعاتی که به مغز وارد می شود باید در ابتدا از این قسمت ها عبور کند و سپس به مقصد درست درون مغز برسد. کمبود گیرنده دوپامین در این قسمت می تواند باعث تکانش گری و بی توجهی فرد شود.

حال با مشخص شدن وظیفه هر قسمت و تاثیر کمبود گیرنده دوپامین در آن، دلیل وجود انواع مختلفی از بیش فعالی را درک کرده اید.

جمع بندی

در جواب این سوال که “آیا بیش فعالی ارثی است؟”، تحقیقات مختلف ثابت کرده اند که زمینه ارثی در به وجود آمدن این اختلال می تواند بسیار پررنگ باشد. خوشبختانه این اختلال قابل کنترل است و با استفاده از روش های روان درمانی و استفاده از دارو می توان تا حد زیادی از علائم مخرب آن جلوگیری کرد. علائم این اختلال بسیار مشابه با اختلالات دیگر همانند اختلال یادگیری می باشد. بنابراین تشخیص دقیق این اختلال در یک کودک بسته به نظر پزشک متخصص دارد. اگر احساس می کنید که زمینه ارثی این اختلال در خانواده تان وجود دارد بهتر است به یک پزشک متخصص مراجعه کنید.