آیا اوتیسم همان بیش فعالی است؟

اختلالات عصبی رشدی به‌ ویژه اوتیسم و بیش فعالی، از جمله مسائلی هستند که در حوزه روانشناسی و پزشکی کودکان مورد توجه گسترده‌ای قرار دارند. هرچند که این دو اختلال ممکن است در برخی از علائم مشابهت‌ هایی داشته باشند، اما ویژگی‌ های کلیدی و تأثیرات آن ‌ها بر رفتار و عملکرد فردی بسیار متفاوت است.

اختلال طیف اوتیسم، به ‌ویژه در تعاملات اجتماعی، مهارت ‌های ارتباطی و رفتارهای تکراری و محدود خود را نشان می ‌دهد، به‌گونه ‌ای که فرد ممکن است در پردازش اطلاعات اجتماعی و استفاده از زبان در موقعیت ‌های اجتماعی دچار مشکل باشد. در مقابل، بیش فعالی بیشتر بر نقص توجه، تمرکز و رفتارهای تکانشی تأثیر می ‌گذارد، و افراد مبتلا به این اختلال ممکن است در کنترل رفتارهای خود و انجام وظایف در محیط ‌های مختلف مشکلاتی را تجربه کنند.

با اینکه هر دو اختلال می ‌توانند به چالش ‌هایی در عملکرد روزمره منجر شوند، تشخیص دقیق و مناسب آن‌ ها نیازمند ارزیابی تخصصی است، چرا که استراتژی ‌های درمانی و مدیریتی برای هرکدام به‌طور قابل توجهی متفاوت است. درک تفاوت ‌ها و شباهت ‌های این اختلالات، به پزشکان، روانشناسان و خانواده‌ ها کمک می ‌کند تا بهترین شیوه‌ های پشتیبانی و درمان را برای کودکان و بزرگسالان مبتلا به این شرایط انتخاب کنند.

در این مقاله ما به تفاوت اوتیسم و بیش فعالی می پردازیم. هر دوی این اختلالات در گروه اختلالات حساسیت بیش از حد قرار می گیرند. علاوه بر این ما رابطه بین این دو شرایط و نحوه تشخیص و افتراق این دو اختلال می پردازیم.

بیش فعالی چیست؟

بیش فعالی یک اختلال عصبی رشدی شایع در میان کودکان است. براساس آمار انجمن روانشناسی آمریکا، بیش فعالی نزدیک به ۸.۵ درصد از کودکان و نزدیک به ۲.۵ درصد از بزرگسالان را درگیر می کند. این اختلال بیشتر در مردان دیده می شود. بچه هایی با اختلال بیش فعالی مشکلاتی در توجه کردن، فعالیت بیش از حد و خودکنترلی دارند. آن ها ممکن است در تمرکز کردن، ساکن بودن در یک جا و در یک حالت و فکر کردن قبل از انجام دادن کاری دچار مشکل شوند. سه نوع زیرگروه برای اختلال بیش فعالی تعریف شده است و دکتر براساس علائمی که یک شخص دارد این اختلال را تشخیص می دهد.

زیرگروه های بیش فعالی عبارتند از:

• اختلال در بی توجهی بیش از حد
• تحرک زیاد و تکانشی
• ترکیبی از و مدل بالا

علائم بیش فعالی با بزرگتر شدن بچه می توانند بهتر شوند و قدرت تمرکز کردن و توجه کودک با رشد او بهتر می شود. اما این علائم در بسیاری از مواقع به طور کامل از بین نمی روند و هنوز هم حرکات تکانشی در آن ها وجود دارد. بزرگسالانی که هنوز در آن ها علائمی از بیش فعالی وجود دارد می توانند به یک مشاور مراجعه کنند و آموزش ببینند که چطور رفتار خود را کنترل کنند. در حقیقت یک روان درمانگر با آگاه کردن شخص از شرایط اختلالش به او کمک می کند تا علائم را کنترل کند.

علائم بیش فعالی

اختلال کمبود توجه و پیش‌فعالی یکی از اختلالات عصبی-رشدی است که بر توجه، تمرکز، و رفتارهای تکانشی تأثیر می‌ گذارد. علائم این اختلال می ‌تواند به سه دسته اصلی تقسیم شود:

۱) نقص توجه

نقص توجه یکی از علائم اصلی اختلال کمبود توجه و بیش فعالی است که به طور قابل توجهی بر توانایی فرد در تمرکز و حفظ توجه تأثیر می ‌گذارد. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است با مشکل در توجه به جزئیات روبرو شوند و به راحتی مرتکب اشتباهات بی ‌دقتی در وظایف روزمره یا تحصیلی شوند. آنها معمولاً قادر به تمرکز بر روی وظایف طولانی ‌مدت نیستند و ممکن است به سرعت از فعالیتی به فعالیت دیگر منتقل شوند.

۲) فعالیت زیاد

فعالیت زیاد یا پیش‌فعالی یکی دیگر از ویژگی‌ های بارز اختلال ADHD است که به رفتارهای پرتحرک و ناتوانی در آرامش در موقعیت ‌های خاص اشاره دارد. افراد مبتلا به ADHD ممکن است به طور مداوم در حال حرکت یا تغییر موقعیت خود باشند و نتوانند مدت زمان زیادی در یک مکان ثابت بنشینند. این فعالیت زیاد شامل حرکات بی ‌پروای بدن مثل تکان دادن دست ‌ها یا پاها در حالی که نشسته‌ اند، یا عدم توانایی در آرام بودن در موقعیت ‌های اجتماعی مانند کلاس درس یا جلسات گروهی است. این ویژگی ‌ها می ‌توانند به ایجاد اختلال در محیط ‌های آموزشی و اجتماعی منجر شوند و بر روابط فرد با دیگران تأثیر بگذارند.

۳) رفتارهای تکانشی

رفتارهای تکانشی یکی از علائم دیگر ADHD است که به عدم کنترل بر رفتارها و تصمیم‌گیری ‌های فوری اشاره دارد. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است بدون فکر کردن به عواقب، به سرعت پاسخ دهند و تصمیمات ناگهانی بگیرند. این رفتارها شامل مشکل در کنترل رفتار در موقعیت‌ های اجتماعی و محیط ‌های آموزشی می ‌شود، که ممکن است منجر به قطع کردن صحبت ‌های دیگران یا ورود ناگهانی به مکالمات شود.

اوتیسم چیست؟

اختلال طیف اوتیسم می تواند زدگی اجتماعی شخص را تحت تاثیر قرار دهد و تعاملات اجتماعی او را دچار مشکل کند. در حال حاضر هیچ درمان قطعی ای برای اوتیسم وجود ندارد. ولی درمان هایی که ارائه می شوند می توانند با حمایت کردن از شخص به بهبود شرایط او کمک کنند تا با چالش هایی که در پیش رو دارد بهتر روبه رو شود.

براساس گزارش و آمار مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های آمریکا از میان هر ۵۹ کودک، یک کودک علایمی از طیف گسترده اختلال اوتیسم را دارد. انجمن اوتیسم آمریکا بیان کرده است که به طور معمول علائم اوتیسم در یک کودک قبل از سن ۳ سالگی نمایان می شود و با بزرگتر شدن شخص می تواند علائم بیشتر شوند. میزان شیوع اوتیسم در مردان ۵ برابر زنان می باشد.

علائم اوتیسم

علائم اختلال طیف اوتیسم می ‌تواند به‌طور گسترده‌ ای متغیر باشد و در شدت و نوع از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. به طور کلی، علائم اوتیسم به سه دسته اصلی تقسیم می ‌شود:

۱) مشکلات در تعاملات اجتماعی و ارتباطات

یکی از ویژگی ‌های برجسته اختلال طیف اوتیسم، مشکلات در تعاملات اجتماعی و ارتباطات است. افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است در برقرار کردن ارتباطات غیرکلامی مشکل داشته باشند، که شامل عدم تماس چشمی، نداشتن حرکات صورت متناسب با موقعیت و مشکلات در استفاده از زبان بدن می ‌شود. این مشکلات می ‌تواند به تعاملات اجتماعی پیچیده منجر شود و باعث شود که فرد در درک احساسات و نیازهای دیگران دچار مشکل گردد. همچنین، افراد مبتلا ممکن است تاخیر در گفتار داشته باشند، یا از زبان به‌ طور غیرمعمول و تکراری استفاده کنند. مشکلات در فهم زبان پیچیده و ناتوانی در درک لحن و معانی ضمنی جملات نیز می ‌تواند به مشکلاتی در برقراری روابط مؤثر و تعاملات اجتماعی منجر شود.

۲) رفتارهای تکراری و محدود

یکی دیگر از جنبه‌ های کلیدی اختلال طیف اوتیسم، رفتارهای تکراری و محدود است. این رفتارها شامل انجام حرکات و فعالیت‌ های خاص به‌طور مکرر و بدون تغییر می ‌شود، مانند چرخاندن اشیا یا تکرار حرکات بدنی خاص. افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است به پیروی از الگوهای ثابت و روتین ‌های خاص تمایل داشته باشند و در برابر تغییرات در محیط یا برنامه ‌های روزانه مقاومت کنند. همچنین، آنها ممکن است علاقه‌مندی ‌های محدود و خاصی داشته باشند که توجه آن ‌ها را به یک موضوع یا فعالیت خاص جلب می‌کند، به ‌طور مثال، تمرکز شدید بر روی یک نوع اسباب ‌بازی یا موضوع خاص و عدم توجه به سایر فعالیت ‌ها یا موضوعات.

۳) حساسیت‌ های حسی و ادراکی

حساسیت ‌های حسی و ادراکی نیز جزء علائم مهم اختلال طیف اوتیسم است. افراد مبتلا ممکن است به محرک‌ های حسی مانند صداها، نورها، بافت‌ ها، یا بوها حساسیت بیشتری داشته باشند، یا برعکس، به این محرک ‌ها کم توجه باشند. این حساسیت‌ها می‌تواند به واکنش ‌های غیرمعمول منجر شود؛ به‌عنوان مثال، واکنش ‌های افراطی به صداهای بلند یا عدم توجه به صداهایی که برای دیگران مزاحمت ایجاد می‌ کند. این ویژگی ‌ها می ‌توانند به چالش‌ هایی در فعالیت ‌های روزمره و تعاملات اجتماعی منجر شوند و نیاز به استراتژی ‌های خاص برای مدیریت و تطبیق با محیط داشته باشند.

 

بیش فعالی در مقابل اوتیسم : تفاوت اوتیسم و بیش فعالی

تشخیص تفاوت اوتیسم و بیش فعالی گاهی اوقات بسیار سخت است. این سخت بودن تشخیص در کودکان با سن کم بیشتر هم می شود. در ادامه نکاتی آورده شده است که می تواند به تفاوت این دو اختلال کمک بکند.

دامنه توجه

بچه هایی با اختلال بیش فعالی معمولا در توجه کردن به یک چیز در مدت طولانی دچار مشکل می شوند. این بچه ها پس از مدت کوتاهی به راحتی حواس پرت می شوند و توجهشان به چیزهای دیگر جلب می شود. بچه های اوتیسمی ظرفیت محدودی برای جذب شدن به چیزی دارند. آن ها معمولا توجه بیش از حد بر روی چیزهایی که علاقه مند هستند دارند و اگر  از چیزی خوششان نیاید هیچگونه علاقه ای نشان نمی دهند. آن ها به راحتی می توانند جزئیات و حقایق یک موضوع که برایشان جذاب است را به یاد بیاورند. همین توجه و تمرکز بیش از حد می تواند باعث شود که آن ها در علوم مختلف، ریاضی و یا حتی هنر نخبه شوند.

مشخص کردن این علائم و تشخیص تفاوت اوتیسم و بیش فعالی در هنگام انجام دادن تکالیف توسط کودک می تواند آسان تر باشد. یک بچه با اختلال بیش فعالی نمی تواند مدت زمان طولانی ای را بر روی یک موضوع تمرکز کند. در حالی که یک کودک اوتیسمی می تواند توجه بسیار زیادی به موضوعی که علاقه مند است نشان دهد. همین کودک بر روی موضوعاتی که دوست ندارد هیچ تمرکزی ندارد و به راحتی حواسش پرت می شود.

برقراری ارتباط

مشکل در برقراری ارتباط به طور معمول مربوط به کودکان اوتیسمی می باشد. اگرچه برخی از کودکان دارای بیش فعالی نیز در برقراری ارتباط مشکل دارند، ولی با این حال نشانه های متفاوتی نسبت به کودکان اوتیسمی از خود نشان می دهند.

بچه هایی با اختلال بیش فعالی:

• به طور مداوم حرف می زنند
• همیشه می خواهند خودشان حرف آخر را بزنند
• اهمیت نمی دهند که صحبت هایشان بر روی دیگران چه تاثیری می گذارد
• صحبت دیگران را قطع می کنند

بچه هایی با اختلال اوتیسم:

• در بیان افکار و احساسات خود دچار مشکل می شوند
• از حرکات بدن برای صحبت کردن با دیگران استفاده نمی کنند
• در برقراری ارتباط چشمی دچار مشکل هستند
• روی یک موضوع قفل می کنند و دوست ندارند موضوع صحبت عوض شود
• رعایت نوبت در صحبت کردن و یا مسائل انتزاعی را متوجه نمی شوند
• علاقه ای به تعاملات اجتماعی ندارند و به برقراری ارتباط با دیگران مایل نیستند

ساختار متفاوت این دو اختلال

کودکانی با اختلال بیش فعالی به سرعت کسل می شوند و حوصله شان سر می رود. اگر موضوعی برایشان جذاب نباشد سریعا سعی می کنند از آن فرار کنند. چیزهایی مانند سرکلاس نشستن برای آن ها مشکل است. در تمامی کودکان با اختلال بیش فعالی می توانید از دست دادن علاقه به موضوعی که قبلا به آن علاقه مند بودند را ببینید.

در مقابل کودکان اوتیسمی بیش از حد بر روی یک چیز اصرار دارند و تمایلی به تغییر در خود نشان نمی دهند. این کودکان دوست دارند یک کار را به یک صورت و به صورت روتین و تکراری انجام دهند. به عنوان مثال یک کودک اوتیسمی ممکن است یک کتاب را بارها و بارها بخواند و یا اینکه غذایی که برای ناهار خورده است، همان را دوباره برای شام بخواهد. تغییر در روتین زندگی می تواند آن ها را تحریک و عصبانی کند.

آیا رابطه ای بین بیش فعالی و اوتیسم وجود دارد؟

برخی از علائم مشترک در بین اوتیسم و بیش فعالی وجود دارد. همچنین همانطور که قبلا توضیح دادیم، یک شخص می تواند هر دو اختلال را داشته باشد. تا قبل از سال ۲۰۱۳ انجمن روانشناسان امریکا اجازه نمیداد که پزشکان همزمان هم تشخیص بیش فعالی و هم تشخیص اوتیسم را برای یک فرد بگذارند.

با این حال متخصصان در این زمینه اعتقاد دارند که یک شخص می تواند هر دو اختلال را داشته باشد. براساس آمار انجمن روانشناسان آمریکا ۱۴ درصد از کودکانی که بیش فعالی دارند به اختلال اوتیسم نیز مبتلا هستند. محققان به طور دقیق متوجه نشده اند که چه چیزی باعث می شود یک شخص به این اختلالات مبتلا می شود ولی با این حال مشخص شده است که ژنتیک در هر دو اختلال نقش کلیدی ای بازی می کند.

تشخیص این دو اختلال

والدینی که نگران هستند بچه هایشان به یکی از دو اختلال بیش فعالی و یا اوتیسم مبتلا است باید به یک متخصص مراجعه کنند. بسیاری از پزشکان بعد از این که به یکی از این دو اختلال شک کردند کودک را به یک متخصص اختلالات رفتاری ارجاع می دهند. دکتر متخصص در ابتدا براساس شواهد ۶ ماه گذشته تشخیص بیش فعالی می دهد. اگر دکتر به اختلال اوتیسم شک کند، به رفتار کودک و مراحل رشد او در چند سال اخیر نگاه می کند. در هر دو صورت برای اطمینان از تشخیص دکتر سعی می کند با سایر افرادی که با کودک در ارتباط هستند، به خصوص معلمان او گفتگو کند.

علاوه بر این ها، قبل از اینکه دکتر تشخیص بیش فعالی و یا اوتیسم را برای کودکی بگذارد، موارد مشابه را رد می کند. این موارد عبارتند از:

• مشکل شنوایی
• اختلال در یادگیری
• مشکل خواب

علاوه بر این، برخی دیگر از اختلالات روانی نیز هستند که ممکن است نشانه هایی شبیه به بیش فعالی و اوتیسم داشته باشند. همانند:

• اختلال اضطراب اجتماعی
• اختلال نافرمانی متقابل

در مطالعه ای که در سال ۲۰۱۰ بر روی ۲۵۰۰ کودک مبتلا به اوتیسم انجام شد، مشخص شد که حدود ۸۳ درصد از این کودکان حداقل به یک اختلال دیگر رشدی مبتلا هستند. در حالی که تنها ۱۰ درصد از آن ها دچار اختلال روانی دیگر می باشند. به یاد داشته باشید که اوتیسم یک اختلال عصبی رشدی می باشد.

سخن پایانی در مورد تفاوت اوتیسم و بیش فعالی

در پایان، مهم است که درک و شناسایی دقیق اختلالات عصبی-رشدی مانند اوتیسم و اختلال کمبود توجه و پیش‌فعالی برای فراهم کردن حمایت و درمان مؤثر به‌درستی انجام شود. هر یک از این اختلالات دارای ویژگی‌های خاص خود هستند که نیاز به رویکردهای درمانی متفاوت دارند. برای کمک به مدیریت و درمان این اختلالات، مراجعه به مراکز تخصصی و کلینیک‌های معتبر از اهمیت زیادی برخوردار است. کلینیک تهران ریهب با تیم متخصص خود در زمینه‌ های روانشناسی و روانپزشکی، به ارائه خدمات تشخیصی و درمانی برای اختلالات عصبی-رشدی می‌ پردازد.